پایان نامه (thesis) یا رساله (dissertation) یا تِز (به فرانسوی: thèse ) یا تیزِس (به انگلیسی: thesis ) نوشتاری است که دانشجویان در موضوعی خاص مربوط به رشتهٔ تحصیلی خود، برای دریافت مدرک تحصیلی مینویسند.
در پایان نامه، دانشجو موضوع یا سؤالی را بررسی کرده و از راه تجزیه و تحلیل یا تجارب عملی یا آزمایشی به آن پاسخ میدهد.
پایاننامه و رساله به کمک استادان راهنما نگارش میشوند و در آخر در یک جلسه متشکل ار استادان و دانشجویان دیگر در قالب گزارش کار ارائه داده میشود.
تفاوت پایاننامه و رساله:
- مقطع تحصیلی: پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد و رساله در مقطع دکتری ارائه میشود.
- حجم: رساله حجیمتر از پایاننامه است.
- نوآوری: رساله باید حاوی نوآوری و دستاورد جدید علمی باشد، در حالی که پایاننامه میتواند صرفاً یافتههای قبلی را تأیید یا رد کند.
- هدف: هدف از رساله ارتقای دانش در یک زمینه خاص علمی است، در حالی که هدف از پایاننامه نشان دادن توانایی دانشجو در انجام تحقیق و تجزیه و تحلیل است.
مراحل نگارش پایاننامه:
- انتخاب موضوع: دانشجو با توجه به علایق خود و با مشورت با استادان راهنما موضوع پایاننامه را انتخاب میکند.
- تهیه پروپوزال: پس از انتخاب موضوع، دانشجو باید پروپوزالی را شامل عنوان، مقدمه، ادبیات موضوع، روش تحقیق، فرضیات و پرسشهای تحقیق تهیه کند و برای تصویب به گروه آموزشی مربوطه ارائه دهد.
- انجام تحقیق: پس از تصویب پروپوزال، دانشجو باید تحقیقات خود را بر اساس روش تحقیق مصوب انجام دهد.
- تجزیه و تحلیل دادهها: پس از جمعآوری دادهها، دانشجو باید آنها را تجزیه و تحلیل کند و یافتههای خود را استخراج کند.
- نگارش پایاننامه: دانشجو باید یافتههای خود را به صورت یک گزارش منظم و علمی در قالب پایاننامه نگارش کند.
- ارائه و دفاع: در نهایت، دانشجو باید از پایاننامه خود در جلسه ای با حضور استادان و دانشجویان دیگر دفاع کند.