تفاوت پایان نامه و رساله | تفاوت پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری

تفاوت پایان نامه و رساله | تفاوت پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری

تفاوت پایان نامه و رساله | تفاوت پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری :

قبل از آنکه بخواهیم به سراغ تفاوت‌های پایان نامه و رساله  برویم، لازم است توضیح دهیم که پایان نامه و رساله چیست؟ برای این منظور، به تعریف جامع موجود در دایره المعارف ویکی پدیا رجوع می‌کنیم: «پایان ‌نامه یا تز یا رساله نوشتاری است که دانشجویان در موضوعی خاص مربوط به رشته تحصیلی خود، برای دریافت مدرک تحصیلی می‌نویسند. اصولا هر دانشجو، به ویژه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، برای خاتمه کار خود لازم است یک اثر تحقیقی را تهیه و تحویل نماید. این اثر در واقع عصاره و چکیده فعالیت‌های آموزشی پژوهشی او محسوب می‌شود.

در پایان‌ نامه دانشجویان موضوع یا سؤالی را بررسی کرده و از راه تجزیه و تحلیل و یا تجارب عملی و یا آزمایشی به آن پاسخ می‌دهند. به بیان دیگر پایان‌ نامه شامل استدلال موضوعی، ارائه پژوهشی تجربی، حاصل کارآموزی و یا عصاره‌ای از درس‌های آموخته شده در دوران تحصیلی دانشجو است که با راهنمایی اساتید نگارش و تدوین می‌شود.

دقت کنید که پایان نامه با عنوان و محتوای تکراری در هیچ سیستم آموزشی و در هیچ مقطع تحصیلی تعریف نشده است و تمامی دانشجویان موظف به آموزش نگارش پایان نامه با موضوع و محتوای جدید هستند.

در برخی از دانشگاه بین رساله و پایان ‌نامه تفاوتی قائل نیستند. اما بین این دو واژه تفاوت وجود دارد. معمولاً واژهٔ پایان‌ نامه یا تز برای درجهٔ کارشناسی‌ارشد (Master) بیان می‌شود و رساله یا دیزرتیشن برای درجهٔ دکتری (PhD).

پی اچ دی (PhD) که مخفف واژه Doctor of Philosophy است همان دوره دکترای تخصصی در علوم مختلف است که فردی که در این دوره پذیرش می‌شود به درجه ای از فلسفه یا اجتهاد علمی در آن دانش خاص دست می‌یابد.

پایان نامه چیست؟

دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد ملزم به انجام دادن پژوهشی علمی و مرتبط با گرایش تحصیلی‌شان هستند؛ به این پژوهش پایان‌ نامه می‌گویند که نگارش آن بر اساس اصول و قوانینی مشخص و تعریف‌شده است.

پایان‌ نامه جزء واحدهای درسی دانشجویان کارشناسی ارشد است و تا این واحد را پاس نکنند، نمی‌توانند مدرک‌شان را دریافت کنند.این واحد تحصیلی با هدف آموزش شیوه‌ها و اصول انجام دادن کارهای پژوهشی برای دانشجویان در نظر گرفته شده و برای ادامه تحصیل آن‌ها بسیار مفید است.

پایان‌ نامه از انتخاب موضوع تا نتیجه‌گیری پژوهش را در برمی‌گیرد و نمایانگر همه مراحل تحقیق و تلاش دانشجوست و البته کیفیت آن مشخص‌کننده بار علمی نویسنده آن است. همچنین می‌شود نگارش پایان ‌نامه را تمرینی برای آماده‌سازی دانشجو دانست؛ واحدی اجباری که برای ارتقای توانمندی دانشجو لازم است تا بتواند در انجام پژوهش‌های تخصصی‌تر و بزرگ‌تر در مقاطع تحصیلی بالاتر موفق باشد. پایان ‌نامه بخش‌ها و فصول مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

هر پایان نامه از بخش های اصلی زیر تشکیل می گردد :

• صفحات آغازین (جلد ، صفحه سفید ، صفحه عنوان ، پیشگفتار ، تقدیم نامه ، سپاس نامه ، صفحه ی فهرست مطالب ،صفحه ی فهرست شکل ها و جدول ها ، گراف ها ، چکیده و …).
• فصل اول : معرفی پژوهش.
• فصل دوم : ادبیات پژوهش.
• فصل سوم : مراحل انجام پژوهش.
• فصل چهارم :یافته های پژوهش.
• فصل پنجم :تحلیل یافته ها ،بحث و نتیجه گیری.
• فصل ششم : خلاصه ی پژوهش.
• منابع.
• پیوست ها.

رساله چیست؟

کلمه رساله یا تز در حقیقت به پایان نامه یا کار پژوهشی گفته می ­شود که دانشجویان برای کسب مدرک دکترای خود باید به آن پرداخته و در نهایت از آن دفاع کنند. موضوع رساله نیز همانند موضوع پایان نامه باید جدید باشد و هدفمند تهیه شود.

شباهت های پایان نامه دکتری و ارشد

قبل از بررسی تفاوت بین پایان نامه و پایان نامه، باید بدانید که آنها بسیار مشابه هستند. در حقیقت، دو اصطلاح اغلب با یکدیگر قابل تعویض هستند. هر دو پایان نامه دکتری و پایان نامه ارشد کار تحقیقاتی و پژوهشی هستند که به دانشجویان تحصیلات تکمیلی اختصاص داده شده است. از آنجایی که آنها مطالعات گسترده ای هستند، بنابراین این پایان نامه ها در پایان آخرین سال تحصیلی انجام می شود. شما برای انجام آن بایستی از مشاوران و همسالان و یا استادهای خود کمک بگیرید. زمانی که پایان نامه خود را آماده نمودید در صورتی که مورد تایید استاد قرار نگرفت ایرادات و اشکالات بیان شده را حل نموده دوباره تاییدیه را بگیرید و سعی کنید یک مقاله از آن استخراج و در مجلات معتبر به چاپ برسانید.

تفاوت پایان نامه و رساله

1. پایان نامه ی کارشناسی ارشد و رساله ی دکتری از نظر نحوه ی نگارش و محتوا با هم تفاوت هایی دارند.رساله ی دکتری مفصل تر و حجیم تر از پایان نامه است.
2. پایان نامه می تواند پژوهشی باشد که مطالعات و تحقیقات قبلی انجام شده را تکمیل کند اما رساله لزوما بایستی نتایج حاصل از پژوهش روی موضوعی جدید باشد.
3. در رساله ی دکترا اکثر بخش ها با توضیحات بیشتری همراه است هم چنین در رشته های مختلف در بعضی مواقع نیاز به ارائه ی ایده ای جدید است که در نهایت منجر به ارائه ی نظریه ای جدید می گردد.
4. نوع پروپوزالی که برای پایان نامه و رساله (تز) ارائه می شود نیز با هم متفاوت است.پروپوزال دوره ی دکترا نسبت به کارشناسی ارشد مفصل تر است چون بایستی تشریح کاملی از آنچه که قرار است در پایان نامه ذکر گردد باشد اما در پروپوزال ارشد مطرح شدن موارد ضروری کافی است.
5. در دوره ی کارشناسی ارشد،هدف از نگارش پایان نامه ،آشنایی با پژوهش می باشد اما در صورتی که از دانشجویانی که دوره یدکتری را گذارانده اند انتظار می رود که در انجام پژوهش و نگارش رساله تسلط کافی را داشته باشند و پس از اینکه فارغ التحصیل شدند خودشان به صورت مستقل کار پزوهشی را بتوانند انجام دهند.
6. رساله ی دکتری نسبت به پایان نامه ی ارشد ،دامنه ی گسترده تر ،فرضیات قوی تر و تحلیل عالمانه تر و نوآوری بیشتری دارد.
7. در پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد، دانشجو برای اولین بار به‌ طور جدی کار پژوهشی خود را آغاز می‌کند واز دانشجو انتظار می‌رود به اصول روش تحقیق توجه کند و پژوهش او از اصالت و نوآوری  برخوردار باشد. در صورتی که که در رسالۀ دکتری از دانشجو انتظار می‌رود نه تنها بایستی پژوهش او از اصالت و نوآوری برخوردار باشد، بلکه باید اندیشه‌ها، تفسیرها، و تحلیل‌های خود را دربارۀ هرگونه اطلاعات گردآوری شده، بیان کند. به عبارت دیگر در رسالۀ دکتری پژوهشگر باید بتواند نظریه ‌ای جدید ارائه دهد  یا نظریه ای بیان کند که ناقض یا تأییدکنند ی نظریات قبلی باشد.

جدید بودن و نوآوری تحقیقات انجام شده در دوره دکتری:

یکی از بخش‌هایی که در پروپوزال باید توسط دانشجو با کمک استاد راهنما تنظیم گردد “جنبه نوآوری تحقیق” است. به طور کلی، نو و بدیع بودن تحقیق از چند زاویه قابل بررسی است:

۱–از لحاظ موضوعی:

یعنی دانشجو قصد دارد روی موضوعی به پژوهش بپردازد که تاکنون کسی روی آن کار نکرده است. معمولا” پایان نامه های مقطع ارشد دارای چنین نوآوری نمی‌باشند. اگر موضوع دانشجو دارای چنین خاصیتی بود باید در قسمت نوآوری فرضا” چنین بنویسد: بررسی رابطه بین ……. و …….. برای اولین بار.

۲– از لحاظ نو بودن در داخل کشور:

گاهی موضوعی در خارج ازکشور کار شده اما در داخل کشور کسی روی آن به پژوهش نپرداخته است. معدودی از پایان نامه های ارشد دارای چنین خاصیتی هستند. اگر موضوع دانشجو دارای چنین خاصیتی بود باید در قسمت نوآوری فرضا” چنین بنویسد: بررسی رابطه بین ……. و …….. برای اولین بار در ایران.

۳– از لحاظ نو بودن در جامعه مورد بررسی:

گاهی موضوعی در داخل کشور هم کار شده اما در جامعه مورد بررسی قرار است برای اولین بار انجام گیرد. بیشتر پایان نامه‌های ارشد در این گروه قرار می‌گیرد. لذا، دانشجو باید در قسمت نو آوری تحقیق مثلا” چنین بنویسد: بررسی رابطه بین ……….. و …… برای اولین بار در سازمان………….

۴ – نو بودن از لحاظ روش تحقیق:

گاه محقق برای انجام تحقیق از روشی بهره می‌گیرد که تاکنون محققی برای پژوهش روی متغییرهای مورد نظر، از این روش بهره گرفته نشده است.

۵– نو بودن از لحاظ مدل مفهومی مورد استفاده:

یعنی محقق برای انجام پژوهش، از مدلی متفاوت با الگوهایی که تاکنون توسط سایر محققین مورد استفاده قرار گرفته است استفاده می‌نماید

حجم بیشتر تحقیقات در دوره دکتری:

رساله‌های دکترا قطعا پربارتر و مفصل تر از پایان نامه ارشد خواهند بود. در رساله‌های دکترا بسیاری از بخش‌ها با توضیحات بیشتری همراه است هم چنین در رشته‌های مختلف گاهی نیاز به ارائه مدل یا ایده ای جدید است.

حضور اندیشه‌های خود پژوهشگر در رسالهٔدکتری برجسته است:

در رسالهٔ دکتری از دانشجو انتظار می‌رود نه تنها باید پژوهش او از اصالت و نوآوری برخوردار باشد، بلکه باید اندیشه‌ها، تفسیرها، و تحلیل‌های خود را دربارهٔ هرگونه اطلاعات گردآوری شده، بیان کند. در واقع حضور اندیشه‌های خود پژوهشگر در رسالهٔ دکتری برجسته است. در نهایت در رسالهٔ دکتری پژوهشگر باید بتواند نظریه‌ای جدید یا ناقض یا تأییدکنندهٔ نظریات پیش از آن را ارائه دهد.

اهمیت بالا بودن کیفیت رساله دکتری و لزوم داشتن مقالات متعدد بین المللی از رساله خود:

بالاتر رفتن کیفیت یک رساله دکترا نکته ایست ضروری چراکه در بسیاری از دانشگاه های معتبر جهان پایان نامه دکتری باید با مقاله های متعدد بین المللی همراه باشد و دانشجویان دکتری بدون ارائه مقاله از رساله خود نمی‌توانند از آن دفاع کنند. بنابراین دانشجویان موظف می‌شوند تا کیفیت کار خود را بالا برده تا در هنگام استخراج مقاله از نظر کیفیت کار به مشکل برنخورند.

برای دانشجویان کارشناسی ارشد باید کار پایان نامه تمرینی باشد تا کار پژوهشی را یاد بگیرند و بتوانند در مراحل بعدی تحصیلی خود کارهای تحقیقاتی بهتری ارائه دهند. در پایان ‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشجو برای اولین بار به‌طور جدی کار پژوهشی خود را آغاز می‌کند. از دانشجو انتظار می‌رود به اصول روش تحقیق توجه کند و پژوهش او از اصالت و نوآوری (Originality) برخوردار باشد. در حالی که در رسالهٔ دکتری از دانشجو انتظار می‌رود نه تنها باید پژوهش او از اصالت و نوآوری برخوردار باشد، بلکه باید اندیشه‌ها، تفسیرها، و تحلیل‌های خود را دربارهٔ هرگونه اطلاعات گردآوری شده، بیان کند. در واقع حضور اندیشه‌های خود پژوهشگر در رسالهٔ دکتری برجسته است. در نهایت در رسالهٔ دکتری پژوهشگر باید بتواند نظریه‌ای جدید یا ناقض یا تأییدکننده نظریات پیش از آن را ارائه دهد.

برای تهیه پایان نامه و یا رساله مدت قایل توجهی وقت صرف می‌شود و بر حسب اینکه پایان نامه دوره کارشناسی ارشد و یا دکتری باشد، ارزش آن بیش از یک یا چند واحد درسی است؛ در ایران در کارشناسی ارشد تعداد واحد پایان نامه بین چهار تا شش واحد است در حالی که، در بعضی از کشورها تا ۱۲ واحد نیز برای پایان نامه کارشناسی ارشد منظور می‌شود. در ایران برای رساله دکتری بین ۲۰ تا ۲۴ واحد در نظر می‌گیرند.