با تاکید بر دیدگاه دو مفهومی باس، پرسشنامه رهبری چند عاملی به شرح زیر طراحی گردید:
ابتدا از ۷۸ مدیر اجرایی خواسته شد تا ویژگی های یک رهبر را که تاثیر گذار بود را توصیف کنند و عاملی که برای نقش آنها اهمیت داشت را بیان کنند و نظرشان را در مورد چگونگی عمل بهترین رهبران در واداشتن دیگران به وظایف فراتر از علایق شخصی خود و صرفا به خاطر بهبود شرایط گروه بیان کنند. در این بررسی سوالاتی را نیز که از ادبیات گذشته در مورد رهبری فرهمند ارایه شده بود به پرسش ها افزوده شد.
سپس با تاکید بر مباحث نظری در دسترس ۱۴۲ پرسش توسط ۱۱ خبره در زمینه عوامل رهبری تبدیلی و تبادلی مرتب شدند. روال اصلاح پرسش ها بدین طریق بود که یک پرسش صرفا در صورتی حفظ می گردید که حداقل ۸۰% افراد خبره درباره آن اتفاق نظر داشته باشند. در نهایت ۷۳ سوال بر اساس نظر افراد خبره مرتب شدند و توسط ۱۷۶ افسر نظامی ایالات متحده مورد ارزیابی قرار گرفت.
در نمونه نهایی کنونی ۴۵ سوال در پرسشنامه چند عملی گنجانده شد. این پرسش نامه دارای دو فرم مجزا است. در یک فرم آن کارکنان به ارزیابی یک مدیر می پردازند و در فرم دیگر هر مدیر عملکرد خود را ارزیابی می کند. این پرسشنامه حاوی سوالاتی در مورد ابعاد رهبری تبدیلی و تبادلی می باشد و این ابعاد نیز موارد زیر را در بر می گیرد.
نفوذ آرمانی: رفتارها و ویژگی هایی در رهبر که باعث می شود تا بعنوان سرمشق پیروان٫مورد تحسین ٫احترام و اعتماد قرارگیرد و پیروان رهبر را بعنوان فردی با قابلیت های فوق العاده,دارای پشتکار و اراده بدانند.(باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). رهبرانی که مورد احترام زیر دستانشان هستند. و نفوذ شگرفی در پیروان خود دارند.
انگیزش الهامی: ایجاد و بیان یک دیدگاه واقع بینانه, قابل اعتماد,جالب و جذاب از آینده سازمان(رابینز,۱۹۹۶,ترجمه پارسائیان و اعرابی,۱۳۸۶). رهبرانی که چشم اندازی قوی از آینده دارند و می توانند آن را به پیروان خود القا کنند.
تحریک عقلانی: ایجاد خلاقیت و نوآوری از طریق پرسش درباره مفروضه ها,طرح مسئله و انجام امور از طریق روش های نو(باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). رهبرانی که پیروان خود را در جهت زیر سوال بردن فرضیه ها ترغیب می کنند.
ملاحضه فردی: توجه رهبران به نیازهای هر پیرو برای دستیابی به موفقیت یا رشد با ایجاد فرصتهای جدید یادگیری و حمایت از آنان(باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). رهبرانی که بر افراد به عنوان یک فرد و نه یک عضو گروه برخورد می کنند.
ابعاد رهبری تعادلی عبارتند از:
پاداش اقتضایی : رهبر و پیرو برای آنچه که بایستی انجام شود و شرایط و کیفیت کار مورد نظر همچنین پاداش مورد نظر به توافق می رسند. (باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). رهبرانی که به مبادله منابع می پردازند.
مدیریت فعالیت – انتظار: رهبر وظایف لازم را برای تشخیص انحراف از استانداردها و خطاها انجام میدهد و بر زیردستان نظارت دارد. (باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). نظارت بر انحراف افراد از نقش ها و استاندارد ها و تصحیحی آنها.
مدیریت منفعل – انتظار: رهبر به شکل غیر فعال منتظر می ماند تا انحراف از استانداردها و خطای در انجام وظایف پیروان رخ دهد سپس اقدام به اصلاح آنها می کند. (باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). عدم دخالت در امور مگر زمانی که استانداردها رعایت نشده باشند.
بی بند و باری: نوعی از رهبری است که در آن رهبر از تصمیم گیری خودداری و مسئولیت ها را واگذار می کند. (باس و ریگ گیو, ۲۰۰۶). عدم پذیرش مسولیت و عدم نمایل به تصمیم گیری.
در پرسشنامه فوق برای هرکدام از ابعاد یاد شده در زمینه تبدیلی ۴ سوال طراحی شده اما نفوذ آرمانی ۸ سوال را به خود اختصاص داده است.ضمنا نفوذ ارمانی به دو شکل اسنادی و رفتاری تفکیک شده و برای هر حیطه ۴ سوال طراحی شده است.
در زمینه رهبری تبدیلی برای هر عامل ۴ سوال طراحی شده و ۹ سوال باقی مانده نیز به بررسی اثر بخشی، خوشنودی شغلی و عملکرد بالا پرداخته است. در بین این سوالات ۲ سوال مربوط به اثر بخشی ، ۴ سوال مربوط به خشنودی شغلی و ۳ سوال نیز مربوط به عملکرد بالا می باشد.
مقیاس به کار گرفته شده در این ابزار به شکل درجه بندی می باشد و به صورت زیر نمره گذاری می شود:
گزینه «مکررا اما نه همیشه» دارای امتیاز ۴ ، گزینه «اکثر اوقات» دارای امتیاز ۳ ، گزینه «بعضی اوقات» دارای امتیاز ۲، گزینه «هر از چندگاه» دارای امتیاز ۱ و گزینه«اصلا» دارای امتیاز صفر می باشد.
دامنه نمره گذاری در این پرسش نامه در دو بعد رهبری تبادلی و رهبری تبدیلی منظور می گردد. به طوری که سوالات مرتبط با رهبری تبدیلی را با یکدیگر جمع نموده و از سویی سوالات مرتبط با رهبری تبادلی نیز با یکدیگر جمع زده می شوند و دو نمره نهایی از پرسش نامه بدست می آید.
پرسشنامه MLQ به پاسخگویان این امکان را می دهد که تعداد دفعات بروز رفتار نگرشها و ارزشهای مسول خود را بسنجد.
دیدگاهتان را بنویسید