فرایند تحقیق در قوم نگاری بر اساس طرح تحقیق صورت میپذیرد که در آن برای دستیابی به معرفت علمی مراحلی پیشنهاد می شوند. طرح تحقیق قوم نگاری که عناصر اساسی تحقیق در مراحل حل مساله را در خود دارد به منزله ی یک برنامه یا نقشه عمل در خدمت محقق قرار می گیرد. در طرح تحقیق قوم شناسی محدودیت دامنه مطالعه، اتصال روش با تئوری و شیوه های جمع اوری اطلاعات بصورت روشن بیان شود. مشخصه ی طرح تحقیق قوم نگاری انجام تحقیق در میدان یا تحقیق میدانی است.
ویژگی های تحقیق میدانی طرح تحقیقاتی همه ی قوم نگاری ها را هدایت می کند. تحقیق میدانی ماهیتی اکتشافی دارد و به همین لحاظ قوم نگاران علاقه مند هستند که با پیمایشی شروع کنند که در ضمن آن موارد اساسی مانند زبان مورد مطالعه، اتصالات خویشاوندی در بین آنها اطلاعات سرشماری داده های تاریخی و ساخت فرهنگ میدان تحقیق را به خوبی فرا گیرند.
مراحل تحقیق در قوم نگاری تا حدود از مراحل تثبیت شده در بررسی های اجتماعی آماری متفاوت است. یکی از ویژگی های خاص فرآیند تحقیق در قوم نگاری، انعطاف پذیری و ترکیب پذیری آن در بکارگیری همزمان روش های مختلف تحقیق است.
اگرچه از این نوع تحقیق نیز از مساله تحقیقاتی آغاز میشود و نهایتا با استخراج و ارائه نتایج توام با بحث علمی خاتمه می یابد ولی ترکیب مراحل تحقیق در صورت نیاز و حرکات بازگشتی محقق به اول و ادامه مطالعه پس از آن به فرایند تحقیق قوم نگاری جلوه خاصی داده است.
مراحل روش قوم نگاری
در مجموع می توان مراحل تحقیق در این روش را به شرح ذیل بیان کرد:
تعیین مورد مطالعه و تدوین مسئله
در پژوهش قوم نگاری، مانند هر پژوهش دیگری، ابتدا باید در مورد گزینش و گروه مورد بررسی تصمیم گیری کرد. این گزینش معمولا بر مبنای علایق گسترده و کنجکاوی بنیادی پژوهشگر صورت، می گیرد. در این مرحله میان فرض های نظری، علایق پژوهشگر و روش های پژوهشی معمولا تاثیر و تاثر متقابل برقرار است (دانایی فرد و دیگران، ۱۳۸۳). محقق با اطلاعاتی در مورد زمینه ( زمان، مکان، شرکت کنندگان) و اندیشه کلی دوباره رویداد کار خود را آغاز می کند.
به عبارت دیگر مسئله تحقیق در جریان اجرای تحقیق شناسایی می گردد. در اغلب موارد یک احساس شهودی منشا مسئله در تحقیق مردم نگاری است. محقق سوال های ویژه ای را که در چارچوب مفهومی می تواند تصور کند بیان می نماید.
تعیین آزمودنیها
تعیین آزمودنیها و دسترسی و ورود محتاطانه به جامعه: قبل از اینکه مردم نگار وارد محیط پژوهش شود و پژوهش خود را آغاز کند ابتدا باید یک شناخت اجمالی نسبت به موضوع و محیط تحقیق داشته باشد خواه موضوع مورد مطالعه یک قوم خاص باشد یا موضوعی بسته و کوچک تر، برای این کار مردم نگار باید از نوشته ها و پژوهش های موجود و تاریخچه گروه اطلاع داشته باشد.( منادی،۱۳۸۶: ۱۱۹)
تدوین فرضیه (فرضیات)
برخلاف روش های کمی تحقیق در روش های کیفی و قوم نگاری، مردم نگار فرضیه مشخصی را قبل از ورود به میدان پژوهش مطرح نمی کند، مردم‌شناس در مطالعه توصیفی خود به طرح فرضیه و نظریه نمی‌پردازد، زیرا مردم‌نگاری، گزارش توصیفی برای بدست آوردن اطلاعات است (رنجبر وستوده،۱۳۸۰: ۹۶-۹۵). اما این بدان معنی نیست که مردم نگار فاقد فرضیه است در واقع هیچ پژوهشگری در هیچ رشته علمی نیست که تحقیقش را به سان یک لوح ننوشته آغاز کند (بیتس و پلاگ، ۱۳۸۹: ۵۸) ارائه فرضیه یک فعالیت مداوم و پیوسته در تحقیق مردم نگاری است.
برخلاف تحقیقات آزمایشی و غیر آزمایشی که در آنها فرضیه در ابتدا مشخص شده و سپس مورد آزمون قرار می گیرد، تحقیق قوم نگاری بدون فرضیه خاص شروع شده و فرضیه ها در جریان تحقیق تدوین و تغییر می یابند. اگر داده های حاصله از منابع مختلف همگرا باشند و یکدیگر را تأیید نمایند فرضیه های تحقیق نیز رد نخواهد شد بدین ترتیب فرضیه سازی در تحقیق قوم نگاری یک عمل مستمر است. (سرمد وهمکاران،۱۳۱:۱۳۸۵-۱۳۰).
جمع آوری اطلاعات (مشاهده، مصاحبه، مطالعه ی منابع …
این مرحله یکی از کلیدی ترین مراحل در فرایند قوم شناسی است و انتخاب روش درست در این مرحله می تواند موفقیت کلی تحقیق را به همراه آورد. در این مرحله پژوهشگر باید در ابتدا طرحی روشن و علمی داشته باشد و به صورت رسمی کار خود را آغاز کند بنابراین باید مذاکراتی را با افرادی داشته باشد که آنها او را بپذیرند تا بتواند در آن جامعه به نگارش و ثبت وقایع مورد نظرش بپردازد .
تجزیه و تحلیل اطلاعات
در قوم نگاری فرضیه ها با استفاده از روشهای آماری آزمون نمی شوند. با این وجود، برخی از شاخصهای آماری نظیر نسبت و درصد، بر اساس طبقه بندی اطلاعات بدست آمده، محاسبه می شوند. در این روش تجزیه و تحلیل به میزان بسیار زیادی بر توصیف استوار است. بنابراین اغلب از شاخصهای آمار توصیفی استفاده می شود. استخراج نتایج نیز یک عمل ترکیبی است. یعنی اینکه این فعالیت پژوهشی با سایر فرایندها- به ویژه با کارهای میدانی- ترکیب می شود. فرضیه های آزمایشی، نظریه ها، و تبیین ها در طول کارهای میدانی حاصل می شوند و محقق قوم شناس نباید در استخراج نتایج نهایی شتاب زده عمل کند. در واقع تحقیق قوم نگاری به بینش، بازنگری و تفکری مجدد پیرامون نتایج بدست آمده در مراحل اولیه، احتیاج دارد (سرمد و دیگران،)
جمع بندی و نتیجه گیری و ارائه گزارش نهایی
برخلاف تحقیقات آزمایشی وغیر آزمایشی، در این تحقیقات نتیجه گیری پس از هر مرحله از مشاهدات ودر جریان تحقیق صورت می گیرد. قوم شناسی ممکن است در تحقیقات بنیادی، کاربردی وتحقیق وتوسعه بکار رود(سرمد وهمکاران،۱۳۱:۱۳۸۵) . نوشتن توصیف قوم نگاری، آخرین فراورده تحقیق است.
تحقیق میدانی به یک مسافرت علمی شباهت دارد که نگاشتن قوم شناسی پایان آن است. محقق، به زمینه های فرهنگی نا آشنا مسافرت می کند و برای درک آن هفته ها، ماه ها یا حتی سالها وقت صرف می کند. او گوش فرا می دهد، مشاهده می کند و در فعالیت ها شرکت می کند تا بفهمد که مردم تجربیات خود را چگونه سازمان می دهند و چه تعاریفی از آنها ارائه می کنند. سپس او باید در جهت عکس حرکت کند. یعنی پس از درک آن فرهنگ خاص، داده هایی را که جمع آوری کرده است به شیوه ای توصیف کند تا برای آنهایی که با آن فرهنگ آشنا نیستند قابل فهم باشد.
دیدگاهتان را بنویسید